[Muzyka] Płyta roku

Znana jest z tego, że z tworzeniem muzyki się nie spieszy. Każdy projekt to miesiące, jeśli nie lata eksperymentowania z dźwiękiem i poszukiwania tak charakterystycznego dla niej brzmienia. Z jednej strony mocno wyciszonego, z drugiej pełnego ornamentów i elektronicznym ozdobników, które tę ciszę wypełniają. Dzięki takiemu podejściu, ta córka jazzowego saksofonisty o polskich korzeniach wypracowała sobie niepodrabialną markę, na odsłony której zawsze czekam z utęsknieniem. A jako że od poprzedniej autorskiej płyty minęło już trzynaście lat, ostatnimi czasy więcej było czekania, niż muzyki. Z tym większą niecierpliwością przed kilkoma miesiącami zabrałem się za słuchanie „The Road is Just a Surface”, najnowszego albumu Anji Garbarek – największej muzycznej tajemnicy, jaką skrywa Norwegia.

Płyta „The Road is Just a Surface” powstała jako projekt dla teatru. Napisana na zamówienie Bergen International Festival, skupia się na powolnym, niemal chirurgicznym wyłuskiwaniu poszczególnych elementów historii głównego bohatera o imieniu Bob. Bob jest zamknięty w sobie, emocjonalnie uwięziony w sytuacji, z której nie może znaleźć wyjścia. Jego opowieść zgłębiana jest przy pomocy kilku głosów, do których należą lekarz-naukowiec, matka Boba, narrator, w którego się wciela się Garbarek oraz, najrzadziej, sam Bob. Dominującym uczuciem jest niepokój, sączący się powoli, ale konsekwentnie wciągający słuchacza w toksyczny świat, w którym nawet cisza jest złowroga. Największym błędem byłoby więc powierzchowne zaklasyfikowanie tej płyty, jako cichej i spokojnej właśnie.

„The Road is Just a Surface” dostępne jest w dwóch wersjach. Oryginalnej wersji teatralnej, wydanej jako ścieżka dźwiękowa akompaniująca sztuce przez siedemdziesiąt minut oraz wersji, którą można by nazwać podstawową, skróconą o dwadzieścia minut. Zawiera ona dziesięć piosenek w odrobinę innych wersjach oraz zmienionej kolejności, dzięki czemu można ją traktować jako osobne wydawnictwo. Historię skondensowaną w oddzielną opowieść, w czasie której wspominany już niepokój nabiera dużo gęstszych właściwości.

Wersję „podstawową” otwiera „In Between”, utwór którego intro składa się z niepoukładanych dźwięków, kojarzących się z trzeszczącą elektrycznością włączanego właśnie skanera mózgu. To uczucie bycia ciągle obserwowanym przy pomocy różnych narzędzi, bycia analizowanym i rozkładanym na czynniki pierwsze towarzyszyć wam będzie w trakcie słuchania całego albumu. Anja Garbarek, poprzez genialny dobór idących w parze z muzyką efektów specjalnych, starać się będzie wciągnąć was w świat Boba i nie wypuścić z niego długo po zakończeniu płyty. Taka to właśnie „spokojna” muzyka, której dźwięki i słowa stanowią pułapkę bez szansy na wyjście.

Dziewięć piosenek później nikt z nas nie znajdzie się bliżej jakiejkolwiek odpowiedzi. Historia Boba to wszechobecne zimno, zastrzyki zawierające koktajl uspokajających leków, emocjonalna oziębłość i nie przynosząca rezultatów psychoanaliza. Po przesłuchaniu „The Road is Just a Surface” pozostaje jednak coś innego. Podziw dla muzycznej wirtuozerii, z jaką Anja Garbarek potrafi namalować tak skomplikowany i złowrogi świat przy pomocy swojego delikatnego wokalu i umiejętnego doboru elektronicznych efektów. Tu nie ma przypadkowych dźwięków, przypadkowych słów, a biedny Bob, odnosi się wrażenie, że już na zawsze pozostanie więźniem wyobraźni norweskiej wokalistki, która z zimną premedytacją robi z niego ofiarę swojej artystycznej kreacji.

Anja Garbarek, „The Road is Just a Surface”. Płyta roku 2018.

Photo: Robert Wiedemann / unsplash + materiały prasowe